info@organametrisis.gr
210 2231624
Ανοχές & Συναρμογές
ΑΝΟΧΕΣ
Παρά την τελειοποίηση των μέσων κατεργασίας και των οργάνων μετρήσεως και ελέγχου, η κατασκευή ενός εξαρτήματος με απόλυτη ακρίβεια είναι αδύνατον να επιτευχθεί, γιατί, απλούστατα, και αυτά τα μέσα κατεργασίας και τα όργανα ελέγχου δεν είναι δυνατόν να κατασκευαστούν χωρίς σφάλμα.
ΣΥΝΑΡΜΟΓΕΣ
Συναρμογή είναι η λειτουργική συνεργασία (σύνδεση, συνένωση) δύο κομματιών (τρήματος και άξονα). π.χ. Ενός τριβέα κυλίσεως και μιας ατράκτου (άξονα) ή και μιας έδρασης ενός κιβώτιου σχέσεων. Ενός στροφαλοφόρου και των κουζινέτων βάσεως ή και των διωστήρων. Ενός σφηνοδρόμου και μιας σφήνας. Ενός πρισματοδηγού και του εξαρτήματος ολίσθησης (π.χ. εργαλειοφορείο). Μιας ατράκτου μεταφοράς ισχύος και μιας τροχαλίας ή ενός οδοντωτού τροχού ( γραναζιού) κ.λ.π..
ΑΝΟΧΕΣ.
-
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ ονομάζουμε την διάσταση ενός εξαρτήματος που αναγράφεται στο σχέδιο του εξαρτήματος, αυτή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με απόλυτη ακρίβεια.
-
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ ονομάζουμε την πραγματοποιούμενη διάσταση κατά την κατασκευή του εξαρτήματος.
Η διαφορά μεταξύ ονομαστικής και πραγματικής διαστάσεως ονομάζεται, ΑΠΟΚΛΙΣΗ ή ΣΦΑΛΜΑ.
Η απόκλιση (σφάλμα) από την ονομαστική διάσταση, μέσα σε επιτρεπτά, σαφή και τυποποιημένα όρια, ονομάζεται ΑΝΟΧΗ της κατασκευής.
Για το σύστημα τυποποιήσεως I. S. O. (International Organization of Standardiza- tion - ∆ιεθνής οργανισμός τυποποιήσεως) έχουμε:
16 ποιότητες που χαρακτηρίζονται με αριθμούς από το 1 έως 16 και 21 κατηγορίες με σύμβολα A, B, C, D...κ.τ.λ. για τα τρήματα (οπές) και με a, b, c, d...κ.τ.λ. για τους άξονες.
Για πρακτικούς και οικονομικούς λόγους έχει καθοριστεί, για μία συναρμογή άξονα και τρήματος (οπής), το ένα από τα δύο, άξονας ή τρήμα, να έχει πάντα κατηγορία h ή H αντιστοίχως.
Στην πρώτη περίπτωση έχουμε συναρμογή βασικού άξονα και στην δεύτερη περίπτωση έχουμε συναρμογή βασικής οπής (τρήματος).
Σύστημα βασικού άξονα.
Ο άξονας έχει πάντοτε την κατηγορία h. Οι οπές, ανάλογα με την απαιτούμενη συναρμογή, χαρακτηρίζονται με το αντίστοιχο κεφαλαίο γράμμα της κατηγορίας. Η μεγαλύτερη διάσταση του άξονα είναι ίση με την ονομαστική, δηλαδή η μέγιστη απόκλιση είναι Αμ = 0 και η ελάχιστη Αε = ΤΑ (πεδίο ανοχής άξονα)
Εδώ έχουμε:
- Κατηγορία Α μέχρι Η : Ελεύθερη συναρμογή.
- Κατηγορία J μέχρι N : Συναρμογή αμφίβολης συσφίγξεως.
- Κατηγορία P μέχρι J : Σφιχτή συναρμογή
Ανοχή οπής
Σύστημα βασικής οπής.
Η οπή (τρήμα) έχει πάντοτε την κατηγορία Η. Οι άξονες, ανάλογα με την απαιτούμενη συναρμογή, χαρακτηρίζονται με το αντίστοιχο μικρό (πεζό) γράμμα της κατηγορίας και κατασκευάζονται μεγαλύτεροι ή μικρότεροι από την οπή. Η μικρότερη διάσταση της οπής είναι ίση με την ονομαστική, δηλαδή η ελάχιστη απόκλιση είναι Βε = 0 και η μέγιστη Βμ = ΤΒ (πεδίο ανοχής τρήματος)
Εδώ έχουμε:
- Κατηγορία a μέχρι h : Ελεύθερη συναρμογή.
- Κατηγορία j μέχρι n : Συναρμογή αμφίβολης συσφίγξεως.
- Κατηγορία p μέχρι z : Σφιχτή συναρμογή
Ανοχή άξονα
ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ - ΕΛΕΓΚΤΗΡΕΣ
Για τον έλεγχο των εξαρτημάτων που κατασκευάζουμε, δηλαδή για την εξακρίβωση αν οι διαστάσεις των βρίσκονται μέσα στο πεδίο ανοχής χρησιμοποιούμε όργανα μετρήσεως.
α) Μεταβλητού μήκους (παχύμετρα, μικρόμετρα κλπ.),
β) Σταθερού μήκους, που ονομάζονται ΕΛΕΓΚΤΗΡΕΣ μέγιστου - ελάχιστου ή οριακοί ελεγκτήρες (Σχήμα 1.α. & 1.β.).
Κατά τον έλεγχο με ελεγκτήρες ορίου αποφεύγονται τα ΣΦΑΛΜΑΤΑ και πετυχαίνουμε οικονομία χρόνου.
Είναι τα ποιο εύχρηστα μέσα ελέγχου διαστάσεων των τεμαχίων που κατασκευάζονται σε σειρά.
Για να εξακριβώσουμε αν η διάσταση που ελέγχουμε βρίσκεται μέσα στο πεδίο ανοχής, δηλαδή μεταξύ των επιτρεπτών ορίων μεγίστου - ελαχίστου χρειαζόμαστε δύο σταθερά μήκη με τις αυτές διαστάσεις από τα οποία το ένα θα χαρακτηρίζεται από τον όρο "ΠΕΡΝΑΕΙ" (GO) και το άλλο από τον όρο " ∆ΕΝ ΠΕΡΝΑΕΙ " (NO GO).
Τους ελεγκτήρες τους διακρίνουμε:
-
Σε ελεγκτήρες για άξονες (Σχήμα 1.α.)
-
Σε ελεγκτήρες για οπές (Σχήμα 1.β.)
-
Σε διπλούς ή μονούς.
Πάνω σε κάθε ελεγκτήρα αναγράφεται:
Α) Η ονομαστική διάσταση που ελέγχει σε mm
Β) Η κατηγορία συναρμογής
Γ) Η ποιότητα συναρμογής
∆) Οι οριακές τιμές της ανοχής σε μικρά (μm)
Ε) Ενδεχομένως οι λέξεις "ΠΕΡΝΑΕΙ" (GO) και " ∆ΕΝ ΠΕΡΝΑΕΙ " (NO GO).
Πιο κάτω δείχνουμε διάφορους τύπους ελεγκτήρων:
